Rýmingaráætluninni var skyndilega hætt fyrir Norðmenn þegar þeir komu á flugvöllinn.
Fólk reynir í örvæntingu að komast út úr Afganistan, sem hefur leitt til dauða og algjörrar ringulreiðar á flugvellinum í Kabúl.
Flugvellinum hefur verið lokað fyrir flug. NRK hefur verið í sambandi við tvo Norðmenn sem í dag var sagt að þeir gætu komist úr landi.
– Ég hef aldrei verið hrædd hér, fyrr en í dag, segir Kaisa Markhus.
Hún hefur verið í landinu í gegnum heimsfaraldurinn og hún lýsir erfiðum dögum eftir að talibanar fóru inn í höfuðborg landsins.
Það náði hámarki í dag.
– Það hefur verið mjög annasamt síðustu 72 klukkustundirnar. Þetta hefur liðið eins og tvær vikur. Í dag var haft samband við mig með þau skilaboð að það sé pláss fyrir mig í rýmingarflugvél en þegar við komum á flugvöllinn var reykur og mikill mannfjöldi. Allir stóðu og héldu vegabréfunum á lofti, segir hún.
Hættulegasta sem ég hef farið
Terje Watterdal vinnur einnig í landinu og var sagt að hann gæti farið í rýmingarflugvél í dag. Á flugvellinum var skotið og reyksprengjum kastað, segir hann.
– Það var skotið æ meira eftir því sem tímanum leið. Ég hef verið til og frá Afganistan síðan síðast þegar talibanar réðu, og í mörgum óþægilegum aðstæðum áður, en þetta er líklega það hættulegasta sem ég hef lent í, segir Watterdal.
Bæði Watterdal og Markhus upplifa að það voru glæpamenn sem nýttu óreiðuna á flugvellinum.
– Það voru mörg hundruð ungra Afgana þar. Þeir voru hræddir og vildu komast úr landi. Þeir urðu fyrir áreiti og fólk varð fljótt árásargjarn í skapi. Það var skotið á okkur föstum skotum og með reyksprengjum, segir Watterdal.
Urðu fyrir kynferðislegri áreitni
Norðmennirnir upplifðu einnig að verða fyrir kynferðislegri áreitni.
– Konurnar urðu fyrir kynferðislegri áreitni og ég líka. Það voru hendur alls staðar frá fólki sem ýtti – höndum á staði þar sem ókunnungar hendur ættu ekki að vera á manni. Það voru líklega glæpamenn sem voru þarna til að nýta sér ástandið til að áreita og stela, segir Watterdal.
En flestir á flugvellinum voru bara í örvæntingu að reyna að komast út úr hættulegu og óskipulegu ástandi.
– Ég skil örvæntingu fólks sem vill yfirgefa landið, en það er aðeins brot sem hefur vegabréfsáritun eða getur ferðast, segir Watterdal.
Stoppað við þriggja metra hátt járnhlið
Norðmennirnir segja að þeir hafi reynt að leggja leið sína að málmhliði sem er um þriggja metra hátt, inn á götuna við flugvöllinn.
– Okkur var sagt að klifra upp af bandarískum hermönnum sem sátu efst í hliðinu. Þetta var í raun ómögulegt verkefni. Tveir klifruðu upp og þeir voru bara beðnir um að fara niður aftur. Þetta var ótrúlega óþægilegt andrúmsloft, segir Watterdal.
Watterdal missti veskið sitt, með bankakorti, skilríki og peninga. En hann segir að ágætur Afgani hafi fundið það og skilað honum aftur.
Talibanar hafa farið yfir landið á aðeins ellefu dögum eftir að NATO og Bandaríkin hafa byggt upp stjórnarher þar í 20 ár.
Kaisa Markhus starfar í samtökunum Ascend Athletics sem bjóða upp á íþróttir fyrir ungar konur og stúlkur sem vonast eftir framtíð í landinu. Konur í landinu eru nú hræddar við að missa allt, segir hún.
– Einhverjar reyndu að flýja til borgaralega hluta flugvallarins í von um að komast úr landi. Því þær eru svo örvæntingarfullar að missa framtíð með tækifæri til að mennta sig, giftast hverjum sem þær vilja og fara út á eigin spýtur. Og þess vegna byrjuðum við að vinna fyrst og fremst, segir Markhus.
Terje Watterdal er landstjóri/formaður í Afganistan nefndinni og hefur verið í landinu síðan 2008. Undanfarin ár hefur hann unnið með forrit til að meðal annars þjálfa konur í landinu til að verða hjúkrunarfræðingar, sjúkraþjálfarar og vinna í landbúnaði.
Bíð eftir nýju tækifæri – Dónaleg hegðun bandarískrahermanna
Hann er lítið hrifinn af því hvernig hermennirnir, sem hann telur vera Bandaríkjamenn, hegðuðu sér á flugvellinum.
– Hermennirnir inni í norska herspítalanum gera hvað þeir geta til að liðsinna fólki en bandarísku hermennirnir sem áttu að gæta öryggis hegðuðu sér ekki vel. Það voru tveir bandarískir hermenn sem sátu efst í hliðinu, þeir voru að daðra og hlæja hæðnislega þegar þeir litu út yfir heilt haf af örvæntingarfullu fólki. Ef þetta hefur verið svona, ef þeir hafa hagað sér svona undanfarin ár gagnvart afgönum þá er engin furða að það hafi ekki verið meiri árangur af þeim erindum og verkefnum sem þeir hafa haft í Afganistan, segir Watterdal.
Eftir 20 mínútur á flugvellinum tókst Norðmönnum að snúa aftur í öruggt hús.
– Okkur finnst miklu öruggara hér en þarna úti. Hér er þurrt og heitt og gott. Og við höfum rafmagn. Við munum dvelja þar til við höfum örugga leið til að fara heim. Eða bíða þar til venjuleg flugumferð fer af stað aftur. Og það getur verið eftir einn mánuðu eða fleiri mánuði, segir Watterdal.
