Allir kannast við hugtakið pólitísk rétthugsun en fæstir skilja út á hvað hugmyndafræðin á bakvið hugtakið gengur út á. Reynum hér að skilgreina hugtakið og í hvaða tilgangi það er notað.
Pólitísk rétthugsun er hugtak notað til að vísa til tungumáls sem virðist ætla að koma með sem minnst af móðgunum sérstaklega þegar lýst er hópum sem auðkenndir eru með ytri merkjum eins og kynþætti, kyni, menningu eða kynhneigð. Rætt hefur verið um hugtakið , deilt um, gagnrýnt og ádeilt af álitsgjöfum úr öllu pólitíska litrófinu. Hugtakið hefur oft verið notað til að hæðast að hugmyndinni um að breytt málnotkun geti breytt skynjun og viðhorfum almennings sem og haft áhrif á útkomu.
Hugtakið birtist fyrst í orðaforða marxista-lenínista í kjölfar rússnesku byltingarinnar 1917. Á þeim tíma var það notað til að lýsa fylgi við stefnu og meginreglur kommúnistaflokksins í Sovétríkjunum (það er flokkslínuna).
Undir lok áttunda áratugarins og snemma á níunda áratugnum var hugtakið notað á snjallan hátt af frjálslyndum stjórnmálamönnum til að vísa til öfga málefna vinstri manna, sérstaklega varðandi það sem var litið á sem áherslu í orðræðu um viðfangsefni.
Í byrjun tíunda áratugarins var hugtakið notað af íhaldsmönnum til að efast um og andmæla því sem þeir töldu uppgang frjálslyndrar vinstri námskrár og kennsluaðferða í háskólum og háskólasvæðum í Bandaríkjunum.
Undir lok tíunda áratugarins hafði notkun hugtaksins aftur minnkað og það var oftast notað af grínistum og öðrum til að glíma við stjórnmál. Stundum var það einnig notað af vinstri mönnum til að hæðast að íhaldssömum pólitískum þemum.
Tungumálalega séð virðist iðkun þess sem kallað er „pólitísk rétthugsun“ eiga rætur sínar í löngun til að útrýma útilokun ýmissa sjálfsmyndarhópa sem byggist á tungumálanotkun.
Samkvæmt tilgátu Sapir-Whorf, eða Whorfian, ræðst skynjun okkar á veruleikanum af hugsunarferlum okkar, sem eru undir áhrifum af tungumálinu sem við notum.
Þannig mótar tungumál veruleika okkar og segir okkur hvernig við eigum að hugsa um og bregðast við þeim veruleika. Tungumál afhjúpar og stuðlar að hlutdrægni okkar. Þess vegna, samkvæmt tilgátunni, stuðlar notkun á kynferðislegu málfari að kynferðisfordómum og kynþáttamálfar stuðlar að kynþáttafordómum.
Þeir sem eru mjög andsnúnir svokallaðri „pólitískri rétthugsun“ líta á það sem ritskoðun og skerðingu á málfrelsi sem takmarkar umræður á opinberum vettvangi. Þeir halda því fram að slík tungumálamörk leiði óhjákvæmilega til sjálfsritskoðunar og takmarkana á hegðun. Þeir telja ennfremur að pólitísk rétthugsun skynji móðgandi tungumál þar sem engin er til staðar.
Gagnrýnendur telja að notkun tungumáls sem byggt er á pólitískri hugsun afskræmi veruleikann eða lýsi hlutunum á annan hátt en þeir eru í raun.
Vinsælt (rétthugsunar)hugtak í dag er ,,þungunarrof“ sem er notað í stað ,,fóstureyðing“. Orðið fóstureyðing lýsir bláköldum veruleika og er í sjálfu sér réttnefni, þ.e.a.s. það er verið að eyða fóstri. Þungunarrof er hlutlausara orð og getur verið villandi. Það er eins og verið sé að gefa til kynna að það sé hægt að draga verknaðinn til baka, sem er ekki tilfellið. Hins vegar þegar læknir framkvæmir aðgerð á fóstri í móðurkviði, er það n.k. þungunarrof sem er tímabundið og þungunin heldur áfram eftir aðgerð.
Það verður því að velja ný hugtök rétt og þau eiga að lýsa veruleikanum eins og hann er, annað er villandi og getur valdið skaða í sumum tilfellum.
Aðrir telja að „pólitísk rétthugsun“ eða „pólitískt rétt“ hafi verið notuð sem þulur til að stöðva lögmæta tilraun til að hemja hatursáróður og lágmarka málvenjur útilokunar (t.d. minnihlutahópa). Yfirstandandi umræða um pólitíska rétthugsun snýst um tungumál, nafngiftir og skilgreiningar á þeim.
Að lokum er gott að minnast þess að tungumálið er lifandi og endurspeglar tíðarandann. Það á að tjá hugsun á sem réttasta hátt, rétt eins og vísindamenn sem reyna að túlka veruleikann sem við þeim blasir, á besta mögulegan hátt.
